نقد پیش‌فرض‌های معرفت‌شناختی خانواده‌درمانگران پسا‌مدرن بر اساس اندیشه علامه طباطبایی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مقیم مرکز تحقیقات زن و خانواده

2 استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

نسبت فلسفه به‌ویژه معرفت‌شناسی با علوم از مسائل مهم در هر علمی است. هدف این پژوهش گشودن باب گفت‌وگو در زمینۀ خانواده‌درمانی بر اساس فرهنگ اسلامی از رهگذر بررسی پیش‌فرض‌های معرفت‌شناختی پسامدرن و نقد آن از نگاه علامه طباطبایی در این حوزه است. روش این پژوهش بنیادی، توصیفی – تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی است. پنج مبنای معرفتی پسامدرنیسم، یعنی نفی عینیت‌گرایی، ضدیت با سوبژکتیویسم، گسست تاریخی، نفی فراروایت‌ها و اصالت زبان از نگاه علامه طباطبایی مردود است. خانواده‌درمانی مبتنی بر معرفت‌شناسی پسامدرن با نفی حقیقت خانواده و نیز نفی اطلاق صدق و کذب به قضایای مربوط به خانواده معتقد است با گفت‌وگو در خانواده، حقیقت و معنا ایجاد می‌شود. بنابراین درمانگر یک متخصص بیرون از خانواده نیست که با ارائۀ احکام کلی و الگو برای خانواده، به آسیب‌شناسی و درمان خانواده بپردازد. درحالی‌که خانواده‌درمانی مبتنی بر اندیشۀ علامه طباطبایی با اصولی مانند حقیقت فطری برای خانواده، هدف استکمالی برای فرد و نوع انسانی در فضای خانواده، قابلیت صدق و کذب قضایای مربوط به خانواده در راستای رسیدن به هدف کمال شخصی و نوعی، امکان دستیابی به قضایای حقیقی دربارۀ خانواده از طریق عقل، فطرت و وحی و نیز امکان ارائۀ الگو به خانواده‌ها از سوی درمانگر مشخص می‌شود. خانواده‌درمانگر باید با توجه به مبانی فکری و اعتقادی و فرهنگ بومی به آموزش خانواده، آسیب‌شناسی و درمان خانواده بپردازد.

کلیدواژه‌ها


1. اسمارت، باری؛ میشل فوکو؛ ترجمة لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان؛ تهران: کتاب آمه، 1385.
2. برناردز، جان؛ درآمدی به مطالعات خانواده؛ ترجمة حسین قاضیان؛ تهران: نشر نی، 1384.
3. تاجیک، محمدرضا؛ «بحران معرفت‌شناختی در عصر جهانی شدن»؛ مجموعه‌مقالات جهانی شدن، فرصت‌ها و چالش‌های فراروی نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی سازمان آموزش و پرورش شهر تهران، 1383.
4. خلیلی، مصطفی؛ اندیشه‌های کلامی علامه طباطبایی؛ قم: دفتر تنظیم و نشر آثار علامه طباطبایی، 1382.
5. دلوز، ژیل؛ فوکو؛ ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهان‌دیده؛ تهران: نشر نی، 1386.
6. شیروانى، على؛ ترجمه و شرح بدایةالحکمة؛ چ11، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیة قم، 1388.
7. طباطبایى، محمدحسین؛ اصول فلسفة رئالیسم؛ چ2، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیه قم، 1387 «الف».
8. ــــــــــ ؛ آغاز فلسفه؛ چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیة قم، 1387 «ب».
9. ــــــــــ ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ط2، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390.
10. ــــــــــ ؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ چ2، تهران: انتشارات صدرا، 1364.
11. ــــــــــ ؛ نهایة‌الحکمه؛ قم: موسسه نشر اسلامی، 1416ه.ق.
12. فرمهینی فراهانی، محسن؛ پست‌مدرنیسم و تعلیم و تربیت؛ تهران: نشر آییژ، 1389.
13. کوهن، لارنس؛ از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم؛ ترجمه عبدالکریم رشیدیان؛ تهران: نشر نی، 1382.
14. گلدنبرگ، ایرنه و هربرت گلدنبرگ؛ خانواده‌درمانی؛ چ7، ترجمة حمیدرضا حسین‌شاهی برواتی سیامک نقشبندی؛ تهران: نشر روان، 1388.
15. مارش، دیوید و جری استوکر؛ روش و نظریه در علوم سیاسی؛ ترجمة امیرمحمد حاج‌یوسفی؛ تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی، 1378.
16. محسنی، محمدآصف؛ «بررسی و نقد نگاه پسامدرنیسم به تعلیم و تربیت ارزش‌ها»؛ اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال پنجم، شمارة اول، 1392، صص 25- 52.
17. Barbaro, B.; Why does psychotherapy need postmodernism? Archives of Psychiatry and Psychotherapy; 3: 43–50, 2008.
18. Becker, J.; Postmodernism and the Family: A Christian Response to Post-Modern Trends in Family and Divorce, 2000 . website:http://factfinder. census.gov/servlet/BasicFactsTable? lang=en&_vt_
name=DEC_1990_STF1_DP1&_geo_id=010 00US
19. Bray, J. H. and Stanton, M.; The Wiley-Blackwell Handbook of Family Psychology; Blackwell Publishing Ltd. ISBN: 978–1–405-16994–3, 2009.
20. Cag, P; A View of the Symbolic-experiential Family Therapy of Carl Whitaker through Movie Analysis. Educational Sciences: Theory & Practice. 15(3). 575 – 58, 2015.
21. Campbell, D.; Draper, R. & Crutchley, E; The Milan system ic approach to family therapy; In A. S. Gurman & D. P. Kniskern (Eds). Handbook of family therapy (Vol. II). New York: Brunner/ Mazel, 1991.
22. Cheal, D; Unity and Difference in Postmodern Families; Journal of Family Issues, Vol. 14; No.1; 5-19, 1993.
23. Doherty,W. J; Family therapy goes postmodern; Family Networker, 15(5), 36-42, 1991.
24. Farrer, L. & Lay, W; Spotlights on Contemporary Family Life; ISBN 978-1-4475-1660-6, 2011.
25. Gergen, K. J.; The social construction movement in modern psychology; American Psychologist, 40, 266 – 275, 1985.
26. Goldenberg, H. Goldenberg, I; Family Therapy; An Overview. Library of Congress Control Number: 2011928516, 2008.
27. Guba, E. (Ed); The paradigm dialogue; Newbury Park, CA: Sage Publications, 1990.
28. Gurman, A. S.; Clinical Handbook of Couple Therapy; New York: THE GUILFORD PRESS, 2008.
29. Hertlein, K. M. & Lambert-Shute, J. & Benson, K.; Postmodern Influence in Family Therapy Research; Reflections of Graduate Students. The Qualitative Report Volume 9 Number 3, 538-561, 2004.
30. Leira, A.; Parents, Children and the State: Family Obligations in Norway, Oslo. Institute for Social Research; Report No. 96: 23, 1996.
31. Mills, S. D., & Sprenkle, D. H.; Family therapy in the postmodern era; Family Relations. 44(4), 368-376, 1995.
32. Noddings, N.; Philosophy of Education; stanford university, Westview Press, A Member of Perseus Books, L.L.C. Published in United States of America, 1995.
33. Pare, D., & Tarragona, M.; Generous pedagogy: teaching and learning postmodern therapies; Journal of Systemic Therapies. 25(4), 1-7, 2006.
34. Parry, T. A. Without a net: Preparations for postmodern living. In S. Friedman (Ed.), The new language of change: Constructive collaboration in psychotherapy. New York: Guilford Press, 1993.
35. Philips, D.C. & Nicholas c. Burbules; Postpositivism and Educational Research, Rowman and littlefield publisher inc; London boulder, New York, Oxford, 2000.
36. Pinsof, W. M. and Lebow, J. L.; Family Psychology The Art of the Science; Printed in the United States of America on acid-free paper, 2005.
37. Rapoport, R. N., Fogarty, M. P. & Rapoport, R.; Families in Britain. London; Routledge & Kegan, 1982.
38. Real, T.; The therapeutic use of self in constructionist systematic therapy; Family Process, 29, 255-272, 1990.
39. Ritzer, G. & Barry, S.; Handbook of social theory; George, Sage Publication, London, Thousand Oaks, New Delhi, First published, 2001.
40. Robideau,A.L.; Marriage And Family Therapy And Postmodernism; 2008.
41. Rosenberg, A.; Philosophy of science; A contemporary introduction. Cambridge University Press, 2005.
42. Rothausen, T.; ‘Family’ in organizational research; a review and comparison of definitions and measures. Journal of Organizational Behavior 20: 817-830, 1999.
43.  Slovik,L. S.& Griffith,J. L.; The current face of family therapy; In J. S. Rutan (Ed), Psychotherapy for the 1990s.New York: Guilford Press, 1992.
44. Thompson, K.; The Postmodern Perspective on The Family; Posted on April 3, 2015, 2015.