کنش های رفتاری حجاب در واقعه‌ی عاشورا و نتایج تربیتی حاصل از آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه الزهرا

2 کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، شناسایی کنش‌های رفتاری مربوط به حجاب در واقعة عاشورا و نتایج تربیتی حاصل از آن به منظور برجسته کردن الگوهای رفتاری آن در شرایط کنونی برای مردان و زنان جامعه است. پژوهش با روش توصیفی ‌ـ‌ تحلیلی انجام گرفت و در مراحل انجام پژوهش، نخست معنای حجاب در قرآن بررسی شد، آن‌گاه کنش‌های رفتاری مرتبط با حجاب در موقعیت‌ها و اوضاع قبل، حین و پس از واقعة عاشورا توصیف شد. در پایان، تحلیل‌های لازم به منظور شناسایی نتایج تربیتی حجاب با زمینه قرار دادن واقعة عاشورا به عمل آمد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در واقعة عاشورا زنان و مردانی حضور داشته‌اند که حفظ و رعایت حجاب برای آنان در هر وضعیتی - اعم از عادی و بحرانی - از مهم‌ترین اعمال و رفتارها به شمار آمده است. رفتارهای مرتبط با حجاب، افزون بر حیث رعایت شرایع دینی از سوی بانوان و مردان واقعة عاشورا، نتایجی تربیتی در بر دارد که برگرفته از مفهوم چندبعدی حجاب در قرآن است و توجه به آنها می‌تواند مجموعه‌ای از رفتارهای الگوساز را در ارتباط با حجاب برای زنان و مردان فراهم کند. ازجمله نتایج تربیتی می‌توان به رعایت مفهوم چندبعدی حجاب شامل حجاب در ظاهر، حجاب در دیدار، حجاب در گفتار و حجاب در رفتار بانوان حاضر در واقعة عاشورا اشاره کرد. توجه هم‌زمان به حفظ حجاب در وضعیت عادی و بحرانی و اشتمال دوجانبة آن برای زنان و مردان، پیوستگی در رعایت حریم و حجاب، ضرورت صیانت و رعایت حجاب از سوی مردان و زنان و ضرورت آموزش حجاب از دوران کودکی، از نتایج تربیتی دیگر حجاب در واقعة عاشوراست.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم؛ ترجمة محی‌الدین الهی قمشه‌ای، قم: هجرت، 1412ق.
2. ابن‌اعثم، ابومحمد؛ الفتوح؛ ترجمة محمدبن‌احمد مستوفی هروی، تصحیح غلامرضا طباطبایی؛ ج2، مجموعة میراث ایران و اسلام، چ۵، تهران: علمی و فرهنگی، 1374.
3. ابن‌سعد، محمد؛ امام الحسین7 و مقتله؛ ترجمة عبد‌العزیز طباطبایی، بیروت: مؤسسة آل‌البیت: لاحیاء التراث، 1416ق.
4. ابن‌شهرآشوب؛ مناقب آل ابی‌طالب؛ قم: علامه، 1379.
5. ابن‌منظور، محمد‌‌بن‌مکرم؛ لسان‌العرب؛ بیروت: دار صادر، ۱۹۵۶م.
6. ابومخنف، لوط‌‌بن‌یحیی؛ وقعة الطف؛ قم: جماعة‌المدرسین فی الحوزةالعلمیة، مؤسسة النشرالإسلامی، 1417ق.
7. اصفهانی، ابوالفرج علی‌‌بن‌حسین؛ مقاتلالطالبین؛ ترجمة هاشم رسولی محلاتی، تصحیح علی‌اکبر غفاری؛ تهران: انتشارات صدوق، 1368.
8. البلاذری، احمد؛ الاشراف؛ چ1، ج۳، بیروت:انتشارات دارالفکر، 1417ق.
9. بنت‌الشاطی، عایشه؛ بانوی کربلا: (حضرت زینب‌3)؛ تر‌جمة باقر خسروشاهی؛ چ4، قم: انتشارات حوزة علمیة قم، 1378.
10. جعفری، علی و محمدمهدی اسماعیلی؛ «بررسی انتقادی دگردیسی حجاب چادر در بازنمایی تلویزیونی»؛ فصلنامة تحقیقات فرهنگی ایران، ش5 (17)، تهران: 1391، ص103-128.
11. دورانت، ویل و آریل دورانت؛ تاریخ تمدن؛ ج1 و 12، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1378.
12. رضاییان، علی؛ «از آن حجاب تا این حجاب چه شده؟»؛ فصلنامة فرهنگ پویا، ش۱۸، قم: 1389،‌ ص22-28.
13. رمضانی، رضا‌‌؛ «وضیعت‌ حجاب ‌قبل‌ و ‌بعد ‌از انقلاب»؛ زنان شیعه، ش۱۱، قم: 1368، ص‌۲۵۱- 286.
14. سیدبن‌طاووس؛ اللهوف علی قتلی الطفوف؛ ترجمة سیداحمد فهرجی؛ تهران: انتشارات جهان،  1417ق.
15. شا‌رع‌پور، محمود، سیده‌زینب تقوی و مهدی محمدی؛ «تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به حجاب از نگاه جامعه‌شناختی»؛ فصلنامة تحقیقات فرهنگی ایران، ش5 (۳)، تهران: 1391، ص1-29.
16. علیقلی، امیرحسین؛ هفتادودو درس زندگی از سیرة عملی حضرت زینب3؛ چ3، تهران: انتشارات عابد، 1383.
17. گروه محققان؛ موسوعة کلمات الامام حسین7؛ تهران: امیرکبیر، 1382.
18. طبری، محمدبن‌جریر؛ تاریخ الطبری؛ ط4، ج7. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1363.
19. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعه لدر اخبار الائمةالطهار؛ ج۴۵، چ۳، بیروت: دارا حیاء التراث‌العربی، 1403ق.
20. مطهری، مرتضی؛ مسئلة حجاب؛ تهران: صدرا، 1393.
21. مظفری، محمد؛ امام حسین7 قیام عاشورا؛ قم: انتشارات فراز اندیشه، 1383.
22. مفید، محمد؛ الارشاد؛بیروت: انتشارات آل‌بیت:، 1413ق.
23. نخعی، زینب؛ «علل ضعف پوشش و راهکارهای بهینه‌سازی آن»؛ زنان شیعه، ش10، قم: 1385، ص119-152.
24. نقدی، جعفر؛ زینب کبری؛ قم: انتشارات مکتبةالحیدریه، 1420ق.